1. clostridium tetani bakteriyaları tərəfindən törədilən infeksion xəstəlik.

clostridium tetani də bu cinsin bir çox nümayəndələri kimi anaerob olduğu üçün (bax: botulizm)

bakteriyanın inkişafında dərin və cibli yaralar çox optimal mühit hesab edilir. bu səbəbdən kənd təsərrüfatı sahələrində işləyən adamlar, müharibə dövründə əsgərlər risk qrupları hesab edilir - torpaq bakteriya və sporları ilə kifayət qədər zəngindir.

bu bakteriya çox güclü patogenliyə malikdir. tetanospazmin və tetanolizin adlı 2 ekzotoksinə malikdir. tetanospazmin botulotoksinlə oxşar quruluşa malikdir və patogenezdə mühüm rola malikdir. bu toksin neyrotoksik təsirindən əvvəl yara nahiyəsindəki sinirlərə təsir edərək tetanik yığılmalara səbəb olur - xəstəlik adını buradan almışdır.

xəstəliyin inkubasiya dövrü 1-2 həftədir. əsas təzahürü ağrılı əzələ spazmı və əzələlərin uzunmüddətli gərginləşməsi ilə müşahidə olunan qıcolmadır. insanda xəstəlik enən, eksperimental heyvanlarda isə qalxan tetanus kimi təzahür edir. (təcrübələrdə toksin heyvanlara aşağı ətraf əzələlərinə yeridildiyi üçün) ənsə və çeynəmə əzələlərinin qıcolması - trizm, insanlarda tetanusun ilk təzahürlərindəndir. bundan sonra üzün mimiki əzələlərinin qıcolması nəticəsində məcburi (sardonik) gülüş simptomu təzahür edir, daha sonra qıcolma gövdə və ətraf əzələlərində müşahidə olunur. kürək əzələləri qarın əzələlərindən daha güclü olduğundan onurğa sütununun və ətrafların arxaya doğru əyilməsi - opistotonus (yun. opisto - arxa, tonos - gərginlik) vəziyyəti müşahidə edilir. arxası üstə uzanmış xəstə boyun və daban hissələri ilə istinad edərək sanki "körpü" vəziyyətində olur. döş qəfəsi və diafraqma əzələlərinin iflicindən asfiksiya nəticəsində ölüm baş verir.

tetanus toksinin toksigen dozasının immunogen dozasından dəfələrlə az olmasına görə xəstəlikdən sonra bir qayda olaraq immunitet formalaşmır. lakin xəstəlikdən ölüm hallarının onun inkubasiya dövrünün müddətindən əks asılılığı göstərir ki, antitoksik anticisimlər müəyyən rola malikdir. digər tərəfdən ölüm halları xəstəliyin əvvəlində daha çox müşahidə edilir. hippokratın təbirincə "tetanus xəstələri ya 4 gün müddətində ölür, ya da heç ölmür".

müalicə məqsədilə tetanus əleyhinə antitoksik zərdab və ya donor immunoqlobulinin istifadə edilir. bundan başqa müalicə təxirəsalınmadan başlanılmalıdır, çünki toksin sinir hüceyrələrinə daxil olandan sonra anticisimlər onu neytrallaşdıra bilmir.

profilaktika olaraq tetanus anatoksinindən istifadə olunur. bu anatoksin - "agdt" ( adsorbsiya edilmiş göy öskürək - difteriya - tetanus ) vaksinin tərkibinə daxildir. agdt ilə vaksinasiya yenidoğulmuşlara ilk dəfə 3 aylığında 30-40 gün intervalla 3 dəfə aparılmalıdır.